Gedrag beïnvloeden rode draad in Kennissessie SLA

Zo’n 55 medewerkers van gemeenten, provincies, Rijk, omgevingsdiensten en GGD’en waren erbij in De Lik, de voormalige gevangenis in Utrecht.

Snelcursus gedrag sturen

‘Alleen met een wortel voorhouden kom je er niet’, was een belangrijke boodschap van Gert-Jan de Maagd van het gedragsteam van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). ‘Combineer ‘wortel- en stokmaatregelen’.

Goed idee om gewenst gedrag te belonen. Bijvoorbeeld gratis parkeerplekken voor deelauto’s als je het gebruik daarvan wilt stimuleren. Maar combineer dat met ‘straf’ voor eigen autobezit, bijvoorbeeld met duur en ontmoedigend parkeerbeleid.’

Nog een belangrijke tip: ‘Wantrouw je intuïtie. Ga niet uit van je eigen opvattingen als norm voor beleid.’ En: ‘Verdiep je in soorten weerstand - verzet, scepcis en inertie – om er beter mee om te gaan.’

Alle beleid is gericht op gedrag, hield Gert-Jan het publiek voor. Hij gaf een snelcursus gedrag sturen voor beleidsmakers. ‘Als je het even niet weet, val dan terug op EAST: easy, attractive, social en timely. Dus maak het makkelijk om het gewenste gedrag uit te voeren, maak het aantrekkelijk (denk aan Holle Bolle Gijs), gebruik sociale elementen - zoals rolmodellen - en benut het juiste moment en de juiste plek (bijvoorbeeld ‘BOB’-bord in voetbalkantine).’

Meer weten over gedrag voor beter beleid? Mail naar het gedragsteam bitgedragsteam@minienw.nl.

Hout stoken: wel gezellig, toch niet doen

‘Mensen hebben positieve associaties bij een knapperend vuurtje en negeren daardoor de negatieve. Omdat fijnstof en gezondheidsschade onzichtbaar zijn, denken veel mensen dat het probleem wel meevalt. En ze willen autonoom zijn, zeker in hun eigen huis’, schetste Karin Aalberts van Milieu Centraal gedachten rond hout stoken.

‘Geen wonder dat houtstook ontmoedigen op weerstand stuit. Van ‘gezellig’, naar ‘ongezond’ is een enorme stap. We zitten nog maar in de eerste fase van gedragsverandering: bewustwording’, zei ze. Milieu Centraal lanceerde in 2024 het voorlichtingsoffensief ‘Eerlijk over houtstook’ om te wijzen op de gezondheidsrisico’s van houtrook. ‘We erkennen de gezelligheid. Maar geven heldere feiten over de gezondheidseffecten, gebracht door een onafhankelijke autoriteit, een kinderlongarts. We laten het aan de mensen zelf over om dan de conclusie te trekken ‘Beter van niet’.’

Breda zet in op fietsmomenten met 076fietst

In Breda daalt het aantal fietskilometers – als enige gemeente in Nederland. De auto is hier al vanaf 2,5 km de populairste keuze, terwijl dat landelijk pas bij 3,7 km is.

Martijn Geervliet van gemeente Breda presenteerde samen met merkstrateeg Rutger Rijken-Vrolijk de campagne 076fietst. De gemeente stimuleert daarmee Bredanaars vaker te fietsen. ‘Kernboodschap is ‘Pak je fietsmoment’. We laten zien dat in Breda overal en altijd fietsmomenten op de loer liggen, of het nou naar de stad is of naar de bossen eromheen’, vertelt Martijn.

Rutger: ‘We hebben goed nagedacht over het karakter van 076fietst: iemand waar mensen graag bij horen, vindingrijk en avontuurlijk, maar ook begripvol als je de fiets een keer laat staan. We maken het gewenste gedrag behapbaar en gemakkelijk. In Breda heb je op de fiets bijvoorbeeld net iets meer groen dan de auto’s.’ Ludieke acties als gratis banden oppompen, fatbikes uitproberen voor ouderen, een klimaatkermis, allemaal activiteiten die de fiets onder de aandacht brachten afgelopen tijd. ‘We hebben er vertrouwen in dat meer Bredanaars de fiets gaan pakken. Zeker als we samenwerken met andere beleidsterreinen’, zegt Martijn.

Gedrag bij milieutoezicht

Tess Peters, Kennisnetwerk Gedrag ODnl/DCMR, liet zien hoe gedragsinzichten helpen om milieuregels beter nageleefd te krijgen. De helft van de stookinstallaties bij scholen wordt niet op tijd gekeurd. Scholen gaven aan weinig kennis te hebben van de regels, dachten dat keuring bij onderhoud hoorde en zagen weinig urgentie.

Een fysieke flyer had weinig effect op dat gedrag. Een gerichte mailcampagne, met herhaalde herinneringen aan de juiste contactpersoon en op een moment dat de keuring eraan kwam, verhoogde het percentage tijdige keuringen naar 80 procent. Lees meer over deze pilot gedragsverandering.

Om omgevingsdiensten te helpen te sturen op gedrag, ontwikkelde Tess een paar praktische tools: een proces- en werkboek voor gedragsbeïnvloeding en een handleiding effectief schrijven ‘Schrijf je lezer in beweging’. Interesse? Mail naar tess.peters@dcmr.nl.

DCMR maakte eerder al de ‘Wegwijzer gedragsverandering’. Deze is te vinden op de website van DCMR. Daar staat nog meer handig gereedschap.

Sociale barrières verduurzaming schepen

De Provincie Zuid-Holland onderzocht hoe gedrag een rol speelt in de verduurzaming van de binnenvaart. Veel schepen zijn nog niet klaar voor volledig elektrisch varen, maar hybride blijkt op korte termijn haalbaar. De provincie werkt toe naar het ombouwen van 20 kleine binnenvaartschepen.

Isabel Leemhuis en Roderik Kleij van provincie Zuid-Holland presenteerden een verkenning onder schippers: welke drijfveren en belemmeringen spelen mee? Sociale normen blijken belangrijk – schippers kijken naar elkaar. Scepsis en zorgen over kosten en terugverdientijd houden sommigen ook tegen. Voorlichting met ervaringsverhalen en praktische informatie verhoogde de intentie voor verduurzaming van de aandrijving iets, maar leidde nog niet tot gedragsverandering.

Aanbeveling is om schippers te blijven informeren over de voordelen van schone aandrijving en in de communicatie ook in te spelen op de sociale norm. De aanpak richt zich nu ook op opdrachtgevers van de schippers, zoals bouwbedrijven.