Nieuwe SLA-deelnemer Zwolle: groene Hanzestad
Gemeente Zwolle sloot onlangs aan bij het Schone Lucht Akkoord (SLA). Dat wil niet zeggen dat de gemeente eerder geen stappen zette voor een gezondere lucht. Wel vindt wethouder Arjan Spaans het fijn dat Zwolle nu inspiratie kan halen voor nieuwe plannen, uit de pilots en de kennis en ervaring die andere gemeenten binnen het SLA al opdeden. Maar anderen kunnen ook van Zwolle leren: ‘Overal waar plek is, planten we een boom.’
Voorlichtingscampagne
Nog voor aansluiting bij het SLA voerde gemeente Zwolle afgelopen stookseizoen al een voorlichtingscampagne over hout stoken. Een kwart van de 80.000 inwoners van Zwolle zag die campagne. Een hoge score, vindt wethouder Arjan Spaans. Toch wil hij het bereik nog verder verhogen. Daarom herhaalt de gemeente de campagne dit najaar en winter.
Er kwamen meer meldingen van houtrookoverlast binnen, het aantal steeg van 60 naar 480. ‘Dat verwachtten we wel bij deze campagne. Die draait om de bewustwording van de effecten van houtstook. Driekwart van de overlastmeldingen kwam binnen als het stookalert rood was’, zegt Spaans.
De gemeente gebruikt de overlastmeldingen op dit moment vooral als een manier om te monitoren. ‘De meldingen geven ons een beeld waar inwoners de overlast het grootst vinden. Dat kan liggen aan het stookgedrag, het kan zijn dat daar mensen wonen met een kwetsbare gezondheid, er kan iets in de sociale structuur spelen. Het is in elk geval een signaal dat we daar actiever op houtstook zouden kunnen reageren.’
Het draait in Zwolle nu vooral nog om de bewustwording: bewoners duidelijk maken wat de effecten van houtrook zijn op de gezondheid en hoe je zo min mogelijk gezondheidsschade veroorzaakt. Spaans: ‘Zwolle is een gemeente waar vrijheid van handelen hoog in het vaandel staat. Toch kan ik me voorstellen dat vanwege de gezondheid op termijn ‘niet stoken bij code rood van de Stookwijzer’ een verplichtend karakter krijgt. Met handhaving.’
Gezond transport
Houtstook is met 14 procent de tweede bron van ongezonde lucht in Zwolle. Mobiliteit is de belangrijkste bron (24 procent). Dat was ook een van de redenen dat Zwolle begin 2025 wél startte met een zero-emissiezone voor de meest vervuilende vrachtwagens en bestelbusjes in het historische stadscentrum. Spaans: ‘Het Rijk is wispelturig. De staatssecretaris krabbelde destijds terug. Maar ondernemers en inwoners hebben behoefte aan een stabiele koers, dus waar we niet overruled worden, houden we de rug recht. 2025 was een overgangsjaar, vanaf 2026 gaan we handhaven.’
Meer gezonde lucht creëerde Zwolle ook al met snelle doorfietsroutes, met een groene golf voor fietsers. ‘We zijn een oude Hanzestad, met smalle straatjes. Onze binnenstad is niet alleen zero-emissie, maar ook autoluw. Door de stad anders in te richten, is er 20 procent meer fietsverkeer dan 10 jaar geleden. We werken nu aan mobiliteitshubs aan de rand van de binnenstad. Logistiek heeft echt impact op de luchtkwaliteit. Aan- en afvoer clusteren in elektrische bestelbusjes en bakfietsen helpt. En samen met de provincie willen we het ov-netwerk versterken zodat mensen de auto meer laten staan. Elektrisch rijden stimuleert Zwolle door minstens 2.600 laadpalen aan te leggen tot 2030. Ook daarbij helpt het niet dat het Rijk morrelt aan het beleid. Je ziet daardoor dat mensen langer op benzine blijven rijden.’
Innovatie afdwingen
Met walstroom in de binnenvaarthaven zorgt Zwolle voor minder uitstoot van schepen. Bij de aanleg van een nieuw evenemententerrein wordt een grootaansluiting voor elektrisch opladen de basis. ‘Ondanks de netcongestie willen we dat toch realiseren.’
Elektrische werktuigen hebben ook de voorkeur bij aanleg en onderhoud. ‘Een voorbeeld: bij het programma voor hoogwaterbescherming dat we samen met het waterschap uitvoeren, eisen we 100 procent elektrische werktuigen. Zo’n 10 procent van de kosten gaat daaraan op. Ook de grootste machines moeten elektrisch zijn. Dit soort opdrachtgeverschap jaagt innovatie bij regionale ondernemers aan.’
Leren van anderen
Zwolle sloot eerder niet aan bij het Schone Lucht Akkoord omdat de lucht er relatief schoon is en het college huiverig was voor het aangaan van de verplichting. ‘Dit jaar bleek uit de nieuwe Uitvoeringsagenda dat we de nieuwe WHO-normen niet verplicht hoeven te omarmen. Vanuit de gemeenteraad kwamen moties om aan te sluiten. Dus dat is nu gebeurd. We hebben voor drie jaar geld vrijgemaakt om in Zwolle de luchtkwaliteit te verbeteren’, geeft Spaans aan.
‘Het is mooi dat we voor onze aanpak kunnen putten uit de pilots die al zijn uitgevoerd en de kennis die andere gemeenten al hebben opgebouwd met de vele SPUK-projecten.’
Leren van Zwolle
En wat kunnen anderen van Zwolle leren? ‘Ik ben trots op de revitalisering van ons stadshart. In de jaren zeventig liepen er een soort snelwegen doorheen. Daar was weerstand tegen vanuit de bevolking. Die ruimte hebben we met groen gevuld. We geven al jaren voorrang aan groen en water. Overal waar plek is planten we een boom. Dat heeft een positief effect op de gezondheid en het welzijn. En het mooie is, er is inmiddels een nieuwe generatie opgegroeid met die groene lanen en waterkanten. Die willen dat ook in onze nieuwe wijken.’