Gemeente Best maakt luchtkwaliteit 'aantrekkelijk' voor haar inwoners

Hoe is de huidige luchtkwaliteit in de gemeente Best?

We kunnen de luchtkwaliteit in Best helaas als ‘zorgwekkend’ omschrijven. Dat heeft te maken doordat Best letterlijk onder de rook van Duitsland, van het Ruhrgebied ligt. En Best ligt in de oksel van 2 snelwegen, de A2 en de A58. Dus ook het autoverkeer draagt bij aan de luchtvervuiling. Best, maar ook Eersel en Wintelre liggen onder de aanvliegroute van Eindhoven Airport, dus er is in dit gebied een opeenstapeling van een aantal bronnen. De luchtvervuiling vanuit de agrarische sector is redelijk beperkt. In Best hebben we een destructor, waar dierlijke overblijfselen worden verwerkt. Dat brengt wel eens geuroverlast met zich mee. En tot voor kort hadden we ook, grenzend aan een woonwijk, een nertsenfarm die weleens tot geuroverlast zorgde. Er is dus een veelheid aan bronnen die de luchtkwaliteit in Best beïnvloedt. Sommigen zijn waarneembaar, je ruikt ze. Anderen zijn niet waarneembaar, maar bij metingen duidelijk aanwezig. Dat is ook de reden voor Best om bij het Schone Lucht Akkoord (SLA) aan te sluiten. We moeten maatregelen nemen om de luchtkwaliteit en daarmee de leefkwaliteit te verhogen.

Wat zijn de uitdagingen en de ambities van de gemeente Best voor de komende periode?

In praktische zin: om bewoners meer uit de auto te halen. En dan bedoelen we om met de fiets boodschappen te doen in het eigen dorp. We zien dat ouders iets te vaak de auto nemen om de kinderen naar school te brengen. Daarom zijn we met scholen acties begonnen om de ouders te stimuleren om met de fiets of te voet naar school te gaan.

Met de winkeliersvereniging proberen we de bewoners te motiveren om vaker boodschappen te voet te doen of op de fiets. Verder hebben we een duurzaamheidscoöperatie in Best, Best Duurzaam. Via hen kunnen bewoners zelf hun luchtkwaliteit meten door gebruik te maken van luchtmeetapparatuur die je thuis kunt plaatsen. Daarmee hopen we dat iemand ’s ochtends op de meter kijkt en dan ziet dat de luchtkwaliteit niet optimaal is. En vervolgens de beslissing neemt om niet met de auto, maar op een andere manier naar het werk te gaan.

We hebben lokaal geen invloed op alles. Zoals de uitstoot van het Ruhrgebied. Eersel en Best zijn betrokken bij de doorontwikkeling van Eindhoven Airport. Een nadrukkelijk vraagstuk is hoe we de luchtvaart minder vervuilend kunnen maken. Dan heb je het over luchtruimherziening, maar ook het type toestellen waarmee gevlogen wordt. Hier kunnen we beperkte invloed op uitoefenen.

De meeste invloed kun je eigenlijk uitoefenen bij je eigen bewoners. Hen zich meer bewust laten worden van de luchtkwaliteit en welke invloed zij kunnen hebben. Dat geldt bijvoorbeeld voor het stoken van hout thuis. Het is belangrijk om te letten hoe je stookt en wat voor hout je gebruikt.

Dus meer bewustwording en gedragsverandering.

Met de basisscholen, doen jullie dat met de leerlingen of met de ouders zelf?
Dat doen we samen met het onderwijs. Als overheid kun je mensen niet dwingen de kinderen niet met de auto naar school te brengen. Het is juist belangrijk dat de scholen die boodschap uitdragen. Natuurlijk helpt het als de inrichting van het schoolplein, de parkeermogelijkheden en de bereikbaarheid per fiets het nemen van de auto ontmoedigen. Daar denken wij over mee.

Zijn daar nog overkoepelende zaken met Eersel bij?

Ook in Eersel gaat het om bewustwording en gedragsverandering, want daar begint het mee. Wij hebben op de scholen gastlessen gegeven en de kinderen aan het denken gezet. Maar we hebben ook kinderen betrokken bij de planvorming rondom de proefcasus Eindhoven Airport. Dit leverde hele verrassende ideeën op. Dat is het leuke als je kinderen betrekt. Waar een volwassene tussen de lijntjes kleurt, denkt een kind toch meer wat breder.

Marc: ‘We hebben rond Eindhoven Airport een heel leuk voorbeeld. Basisschoolleerlingen hadden het idee om de vliegtuigen van onder de grond te laten starten. In een tunnel, want dan heb je veel minder herrie en veel minder uitstoot. De praktische uitwerking is dan niet belangrijk, maar het idee is hartstikke goed. En op die tunnel kunnen gebouwen geplaatst worden.’

Eersel heeft al veel ervaring met het meten van luchtkwaliteit door bewoners doordat ze gebruikmaken van een burgermeetnet. De gemeente heeft daarin geïnvesteerd. In Eersel zijn negen vaste meetpunten, voor het meten van luchtkwaliteit en in dit geval ook geluid. Verder heeft Eersel snuffelkastjes: handzame kastjes die je kunt meenemen op bijvoorbeeld de fiets. Fietst iemand door Eersel, dan meten ze de luchtkwaliteit, fijnstofgehalte én geluid. Bewoners die met zo’n kastje rondfietsen, hebben vaak al een onderbuikgevoel. Ze wonen tenslotte vlakbij de A67, een veehouderij en er vliegen vliegtuigen over. Door zelf online de gegevens in te kunnen zien, draagt dat zeker bij aan de bewustwording. En kan men zien in wat voor leefomgeving ze wonen. Als mens heb je tenslotte dagelijks gezonde lucht nodig.

Wat verwacht u met het SLA te bereiken en wat kunt u de medeondertekenaar bieden?

We verwachten van het SLA om attent gemaakt te worden op projecten die er lopen, vaak kan er gebruik gemaakt worden van cofinanciering. En goede ervaringen van anderen zijn ook zeer welkom. Daarnaast is het vooral ook een kennisplatform. Je hoeft niet alles zelf te verzinnen. In Best zie je ook steeds meer mensen opstaan die zelf iets willen ondernemen. Zij meten zelf en vergelijken dat vervolgens met de landelijke resultaten. Dat zorgt voor vertrouwen in de meetresultaten van het RIVM. De betrouwbaarheid van de gegevens van luchtkwaliteit is tenslotte heel belangrijk. Bewoners twijfelen soms of de gegevens wel juist zijn. Als we de twijfel kunnen wegnemen, kunnen we vervolgens de discussie aangaan over welke maatregelen je kunt nemen.

Hoe worden de bewoners geïnformeerd over dat soort zaken?

Ik kan me voorstellen dat een gemiddelde inwoner niet met de verschillende gegevens om kan gaan.
In Best hebben we de coöperatie Best Duurzaam, zij geven uitleg aan bewoners. Je kunt ook via hun website informatie vinden over wat je meet. En rondom Eindhoven Airport heb je ‘samen op de hoogte’. Dat is een website over alles wat met het vliegveld te maken heeft. En ook daar vind je een link naar het meetnet. En je kunt vliegbewegingen koppelen aan allerlei gegevens. In Best krijgen we regelmatig informatie over hoe vaak die website geraadpleegd wordt. En het wordt echt goed bezocht. Voor inwoners in de omgeving is dit een heel bekende website om gegevens op te halen rondom luchtkwaliteit, geluid en vliegbewegingen. Dus bewoners die iets willen weten over luchtkwaliteit of geluid weten waar ze dat kunnen vinden.

Weten jullie ook iets over de bereidheid van inwoners, hoe enthousiast zijn ze? Wat vinden ze ervan?

We zien een grote bereidheid bij mensen die zelf een kastje willen ophangen. Ze zijn zeker nieuwsgierig naar de luchtkwaliteit in hun eigen omgeving.

In Eersel is een klankbordgroep opgericht met een groep enthousiaste inwoners die voor het regionale meetnet in de dorpsraad zitting nemen. Zij roepen ook regelmatig, via het dorpsblaadje op, of er inwoners zijn die ook tijdelijk de luchtkwaliteit willen meten. Verder hebben we een analysegroep met mensen die duiding geven aan de meetresultaten. Zij kunnen vertellen wat het betekent voor de gezondheid.
De doorontwikkeling van sensoren gaat continu door. Regelmatig worden er nieuwe elementen toegevoegd aan de meters zodat er naast fijnstof in de toekomst ook geluid gemeten kan worden.

Heeft u nog een laatste oproep aan collega’s in het land?

Vooral: sluit je ook aan bij het SLA. Per 1 juli 2022 gaat de nieuwe Omgevingswet in. Die wet vraagt onder andere om inwoners meer te betrekken bij ontwikkelingen. Dus is het goed als bewoners kennis hebben over lucht en geluid en ook meedenken over ontwikkelingen.
We hebben hier ook de discussie gehad over corona, q-koorts en luchtkwaliteit in nabijheid van agrarische ondernemingen. Dat op zich wordt al bijna een pandemie als je de discussie volgt. Het is jammer dat daar niet meer over bekend is met metingen en onderzoeken. Misschien was er dan gesignaleerd dat de longkwaliteit van inwoners in zo’n omgeving misschien slechter is dan gemiddeld in Nederland. Hoe meer je meet, hoe meer je bronnen kunt achterhalen.
Eersel en Best werken samen in het portefeuillehoudersoverleg Transitie Landelijk Gebied van de MRE. We proberen om andere gemeenten uit het MRE-gebied te laten aansluiten bij het SLA. Dan kunnen we daar gezamenlijk voordeel uit halen, gegevens uitwisselen en subsidiemogelijkheden bekijken. We willen ook de focus van het rijk meer krijgen op kwaliteit en hoe je de kwaliteit van de lucht kunt beïnvloeden. De oproep is vooral ‘ga massaal mee doen’, want elke gemeente in Nederland heeft er voordeel bij om aan te sluiten. Uiteindelijk is schone lucht, maar ook vieze lucht, grenzeloos. Die houdt zich niet aan gemeentegrenzen. In ons geval is het belangrijk om met een regio van 21 gemeentes deel te nemen aan het regionaal meetnet. Samen sta je altijd sterker. Je moet eigenlijk een hele goede reden hebben om niet aan te sluiten.