Leeuwarden wil schoonste stad van Nederland worden

Schone lucht kan nog schoner

Sinds het begin van de nieuwe collegeperiode vorig jaar zit Stellingwerf in het college, daarvoor was hij acht jaar raadslid. Hij studeerde planologie, werkte bij verschillende adviesbureaus en een gemeente. Nu tekende hij namens Leeuwarden als derde Friese gemeente (na Ameland en Súdwest-Fryslân) het SLA.

‘Mijn voorganger, wethouder Wassink - eveneens van GroenLinks -, had al veel voorwerk gedaan.’ Aanvankelijk dacht de provinciehoofdstad dat het niet noodzakelijk was. ‘De lucht in het noorden is relatief schoon, als je het vergelijkt met de rest van het land.’

Langzamerhand kwam in het Leeuwarder stadhuis het besef dat goed niet goed genoeg is. ‘Het kan altijd beter en gezonder. En het Schone Lucht Akkoord gaat niet alleen over het voldoen aan normen, maar vooral over gezondheidswinst.’

Houtstook: een worsteling

Eén van de knelpunten in Leeuwarden, als het gaat om gezonde lucht, is houtstook. ‘De gemeente bestaat uit de stad Leeuwarden en 35 dorpen. We hebben zowel grootstedelijke problemen als plattelandsvraagstukken. De zorgen over houtstook spelen in mijn beleving vooral ín de stad, omdat de bebouwingsdichtheid daar hoger is. Je zit sneller in elkaars rook, om het maar zo te zeggen.’

Het is voor gemeenten lastig om er iets concreets tegen te doen. ‘Een worsteling.’ Wat Leeuwarden wel actief doet, is de inwoners voorlichten. ‘We ontraden houtstook, omdat we het niet duurzaam, niet gezond en slecht voor het milieu vinden. Omdat we houtstook niet kunnen verbieden, geven we tips aan inwoners die toch willen stoken. Bijvoorbeeld dat ze bij windstil weer niet moeten stoken en dat ze droog hout moeten gebruiken. Maar bij klachten blijkt in de praktijk dat we moeilijk kunnen handhaven.’

‘Deelname aan het SLA gebruiken we om te kijken hoe andere gemeenten ermee omgaan, maar we willen anderen ook laten zien hoe wij het doen.’ Stellingwerf ziet dat ook als één van de voorname pluspunten, de samenwerking en uitwisseling tussen de verschillende SLA-deelnemers.

Strategisch verkeersplan

De stadsring en de invalswegen vormen in Leeuwarden net als in andere steden aanleiding voor discussie door inwoners. ‘Veel geluid, veel fijnstof. Is het wel gezond hier?’ De gemeente wil mobiliteit in de breedte gezonder en duurzamer maken. ‘We ontwikkelen het komende jaar een nieuw beleidskader mobiliteit. Daarin werken we de voorkeursvolgorde uit: lopen, fietsen, OV. De auto krijgt minder prioriteit en we gaan daarmee sowieso veel meer naar elektrisch rijden en waterstof. In de breedte wordt het verkeer daarmee veel schoner en verbetert de luchtkwaliteit.’

De gemeente is al langer bezig met het creëren van een autoluwe binnenstad. ‘Daar werkten we ook in de vorige coalitieperiode al aan. Nu hebben we afgesproken om het autoluwe gebied uit te breiden. En we gaan meer bezoekers en goederenstromen aan de rand van de stad opvangen.’

Kortom: het gaat minder vanzelfsprekend worden om met de auto overal bij de voordeur te parkeren.

De Friezen laten zich wat dat betreft graag inspireren door andere SLA-deelnemers. ‘Met name de grotere steden zijn hier al verder mee. Bijvoorbeeld op het gebied van stadsdistributie, een zero-emissiebinnenstad. Hoe pakken andere steden dat aan, wat zijn de randvoorwaarden? Wij moeten daar nog stappen zetten en leren graag.’

Stellingwerf kijkt ook naar de laadinfrastructuur. ‘Die moet op orde zijn. We moeten kijken voor welke gebieden we dat wel inrichten en welke niet.’ Anderzijds is hij trots op wat er de laatste jaren op fietsgebied is gebeurd in de Friese hoofdstad. Daar kunnen SLA-deelnemers wellicht van leren. ‘Daar doen we interessante dingen, ook samen met werkgevers.’

Blik op bomen

Waar de Leeuwarders ook naar gaan kijken, is het bomenbestand. ‘Omdat bomen, maar ook ander groen, op verschillende manieren invloed hebben op stoffen in de lucht. De ene boom kan heel goed fijnstof afvangen, de andere is in relatie tot stikstofoxiden interessant. Welke boom planten we waar? Een paar jaar geleden keken we vooral kwantitatief dat er bij een gekapte boom een andere terug moest komen. Nu kijken we meer naar de kwaliteiten van die boom in termen van ecosysteemdiensten. Wat voor probleem hebben we hier waar bomen en groen aan kunnen bijdragen om dit op te lossen? Welke soorten passen hier goed bij? Hoeveel CO2 neemt die op, hoeveel fijnstof?’

‘Bomen zuiveren de lucht letterlijk, maar als je de verkeerde plant, houden ze juist slechte lucht vast. We zijn ook deelnemer in een aantal projecten van Wageningen Universiteit, die daar verschillende onderzoeken naar doen. We zoeken in vele vormen de samenwerking.’

Dat samenwerken doen ze in de hoofdstad ook met andere Friese gemeenten. ‘We hebben hier verschillende overlegstructuren. En daar kunnen we ook uitleggen waarom we het SLA nu wél ondertekenden en waarom dat ook voor ander Friese gemeenten – ondanks de relatieve schone lucht in de provincie – belangrijk kan zijn. Maar we houden niet van borstklopperij in onze provincie. In ieder geval biedt het ons veel voordelen en potentie. En voor de administratieve druk ben ik niet zo bang.’