Terugblik deelnemersbijeenkomst: halverwege, samen voort!
Op 4 juni 2025 kwamen uit heel Nederland ruim 100 deelnemers samen voor de eerste SLA-deelnemersbijeenkomst van dit jaar, onder het thema: ‘Schone Lucht Akkoord – halverwege, samen voort!’. We vierden het feit dat we op de helft van de looptijd van het Schone Lucht Akkoord zijn aangekomen, en keken gezamenlijk vooruit naar de uitdagingen én kansen die de komende jaren met zich meebrengen. Tijdens deze dag stond samenwerking centraal — tussen gemeenten, provincies en het Rijk — met als doel: blijvend werken aan een gezonde leefomgeving en schonere lucht voor iedereen.
Opening en keynotegesprek
Programmamanager Jan Kohl opent de dag. De vertrouwde SLA-voorzitter, Astrid Feiter, vraagt hem naar de ontwikkelingen waar hij trots op is. ’Het aantal deelnemende partijen dat alsmaar blijft groeien. Het recentst de aansluiting van gemeente Groningen bijvoorbeeld. Daarmee woont 59 procent van de Nederlandse bevolking nu in een gemeente die meedoet aan het SLA’, antwoordt Jan.
Daarna vraagt ze hem naar wat er nog valt te halen voor nieuwe deelnemers, nu het er naar uitziet dat de SPUK SLA komt te vervallen. ‘Er valt nog steeds heel veel te halen”, reageert Jan. ‘Met name het uitgebreide netwerk, zoals we dat hier vandaag zien, kennis en energie uit samenwerkingen.’ Jan sluit dan ook af met de oproep aan de deelnemers om zich open op te stellen en moedigt hen aan om hulp te blijven vragen aan collega-gemeenten en aan het SLA-team (RWS & I&W).
EU-richtlijn Luchtkwaliteit – wat betekent dit voor ons?
Martine Ouwersloot van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vertelt over de herziene EU-richtlijn Luchtkwaliteit. Ze legt uit wat deze nieuwe normen betekenen voor beleid en uitvoering. ‘Anders dan in de vorige situatie, geldt gezondheid als uitgangspunt onder de nieuwe richtlijn.’
Zo houdt de richtlijn meer rekening met kwetsbare groepen en gaan er scherpere verplichtingen gelden om burgers voor te lichten over de negatieve effecten van luchtvervuilende activiteiten. Ze benadrukt bij de aanwezige deelnemers dat gemeenten en provincies nu al rekening moeten houden met de scherpere normen in ruimtelijke plannen, ook al is de richtlijn pas aan het van eind van 2026 in Nederlandse wetgeving geïmplementeerd.
Schoon en Emissieloos Bouwen - koppelkansen met het SLA
Marco Ubeda (I&W) geeft tot slot een presentatie over het programma Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB). Hij benadrukt dat de impact van bouwemissies niet onderschat mag worden en dat emissievrije bouw een krachtige hefboom kan zijn richting betere luchtkwaliteit. Hij verwijst naar de financiële middelen, waaronder de SPUK SEB, die beschikbaar zijn voor de deelnemende partijen en naar zijn collega Jill Verlinden die bestaande en nieuwe SEB-deelnemers ondersteunt bij de implementatie van het convenant. Zij denkt bijvoorbeeld mee over hoe je je bestuurder mee kan krijgen en hoe je samen werkt met andere gemeenten. Tot slot roept hij geïnteresseerde partijen op om zo snel mogelijk aan te sluiten om nog beroep te kunnen doen op de SPUK SEB!
Bekijk de presentaties van het plenaire deel terug op de Samenwerkruimte.
Deelsessies: van houtstook tot de rol van provincies
De deelnemers splitsen na het plenaire deel op om mee te doen aan interactieve deelsessies, grotendeels begeleid door SLA-deelnemers. Zo is er een deelsessie waarin gemeente Utrecht haar nieuwe luchtbeleid presenteert en een sessie over de rol die provincies kunnen nemen in het ondersteunen van de gemeenten uit hun regio.
Gezonde lucht voor iedereen - nieuw beleid gemeente Utrecht
Emma Tabak en Michiel Kleinnijenhuis vertellen over het nieuwe luchtbeleid van gemeente Utrecht en gaan hierbij in het bijzonder in op de maatregelen die moeten worden genomen op het gebied van houtstook en wegverkeer. Aanleiding voor de nota was de verwachting dat de huidige maatregelen niet toereikend zijn om overal in Utrecht te voldoen aan de wettelijke EU grenswaarden van 2030.
Voor de ontwikkeling van het maatregelenpakket is een uitgebreid participatietraject doorlopen, dat bestaat uit een enquête, straatgesprekken en bewonersavonden. Wat opvalt in de resultaten van dit traject is dat de maatregelen voor houtstook minder draagvlak hebben dan die voor verkeer. Een verdere analyse wijst uit dat dit gedeeltelijk kwam door het ontbreken van kennis over de effecten van houtstook.
Handhaving houtstook: dos en don’ts
Adviesbureau KokxDeVoogd houdt een levendige sessie over het veelbesproken onderwerp houtstook en de dos en don’ts van houtstookbeleid. Ze gaan in op handhavingsstrategieën en het belang om aan de voorkant de zaken al goed geregeld te hebben. Tussen een verbod en niets doen zijn veel mogelijkheden en varianten. De deelnemers dragen actief bij aan de discussies door hun ervaringen te delen, maar ook vragen te stellen.
Provincies als voortrekker
Nick Geurkink (provincie Overijssel) en Pieter Out (provincie Noord-Holland) vertellen over de missies van hun provincies om een actieve rol te nemen in het ondersteunen van gemeenten bij de uitvoering van het SLA. Beide provincies hebben verkend waar kansen liggen voor bestaande deelnemers, zoals de samenwerking met buurgemeenten, en wat de belemmeringen zijn voor niet-deelnemers die graag willen aansluiten, bijvoorbeeld gebrek aan capaciteit en budget.
Vervolgens gaat de groep in gesprek over de rol van provincies aan de hand van enkele stellingen. Zo wordt bijvoorbeeld de vraag gesteld of alle provincies actief beleid moeten voeren om gemeenten te verleiden deelnemer te worden van het SLA. Uit de zaal klinkt een vastberaden ‘Nee!’. Deelname aan het SLA is soms politiek ingewikkeld. ‘Daarom is het inefficiënt om alle gemeenten te verleiden om deel te nemen. Maar provincies hebben wel een verantwoordelijkheid om gemeenten te helpen bij het treffen van luchtkwaliteitsmaatregelen!’
Kleine gemeenten, grote uitdagingen: omgaan met beperkte middelen
Lex Fresen en Ingrid Walda (RWS) leiden samen met Willem van Rees (gemeente Zevenaar) deze interactieve netwerksessie, bedoeld voor kleine gemeenten. Ze spreken over onderwerpen als gebrek aan capaciteit, strategieën en de mogelijkheden die zij tot hun beschikking hebben ondanks de beperkte middelen. Het doel van deze discussie is om de deelnemers tips van collega-gemeenten mee te geven om het SLA effectiever te implementeren en hen te helpen om nieuwe contacten te leggen.
Er komen ook interessante vragen uit de discussie naar voren die stof tot nadenken geven voor verdere discussie voor volgende netwerkgelegenheden. Zo wordt bijvoorbeeld geopperd dat het SLA standaardformuleringen/-regels voor luchtkwaliteit in het omgevingsplan zou kunnen aanbieden. Daarbij wordt opgemerkt dat algemene adviezen wel mogelijk zijn, maar dat dit toch ingewikkeld blijft door de verschillen tussen gemeenten.
SPUK SLA – lessons learned
In de deelsessie “SPUK SLA Analyse - Met elkaar in gesprek” leiden Muriël van Oers en Bianca Wernecke van RWS een discussie over SPUK SLA projectrapporten die zijn geüpload op de samenwerkruimte. Deze zijn toegankelijk voor deelnemers om inspiratie op te doen en toegang te krijgen tot contactgegevens van de beleidsmedewerkers die de projecten hebben uitgevoerd. Een belangrijk punt dat naar voren komt tijdens deze sessie is het ontbreken van feitelijke informatie over de effectiviteit van bepaalde maatregelen. Deze gegevens zouden gemeenten kunnen helpen bij het prioriteren van projecten.
Daarnaast geven deelnemers aan dat het belangrijk is dat gemeenten en provincies hun contactgegevens zichtbaar en actueel houden. Het komt regelmatig voor dat collega-gemeenten proberen contact op te nemen, maar dat gegevens dan niet meer blijken te kloppen. Tot slot roept de zaal op om luchtkwaliteit nadrukkelijker te koppelen aan gezondheid, omdat dit mogelijk meer draagvlak zou kunnen creëren.
Van weten en meten naar doen – communiceren over schone lucht
In deze sessie vertelt het communicatie-adviesbureau Tappan over de campagne waar het met het team van het Schone Lucht Akkoord aan werkt. Boodschap is ’Samen verbeteren we de luchtkwaliteit’. Tappan ontwikkelt momenteel communicatiemiddelen, die alle deelnemende gemeenten en provincies na de lancering van de campagne kunnen inzetten. Daarnaast werkt Tappan aan video’s met experts, de toegankelijkheid van de SLA-website, en het visuele aspect van de nieuwsbrief. Ook onderzoekt het bureau de mogelijkheid om een schone-luchtexpositie in gemeentehuizen of bibliotheken op te zetten.
Op de internationale Clean Air Day, 7 september 2025, wordt de campagne gelanceerd.
Bekijk de presentaties van de deelsessies terug op de Samenwerkruimte.
Samen verder!
De bijeenkomst vond plaats in een fijne, toegankelijke setting waar volop kennis werd uitgewisseld en nieuwe verbindingen zijn gelegd.
Jan Kohl sluit de deelnemersbijeenkomst af door alle deelnemers hartelijk te bedanken. Hij kondigt aan dat iedereen bij vertrek een luchtplantje mee krijgt. ‘Verzorg het goed en neem het weer mee naar de volgende deelnemersbijeenkomst op 5 november. Tot dan!’, sluit hij af.
Werkt u aan luchtkwaliteit in uw gemeente of provincie en wilt u bijdragen aan de volgende deelnemersbijeenkomst? Laat het ons weten door een mailtje te sturen naar samenwerken.schoneluchtakkoord@rws.nl.
