Verkenning collectieve deelname Zuidoost-Brabant
Met een hele regio aansluiten bij het Schone Lucht Akkoord zet meer zoden aan de dijk dan ieder voor zich aan de slag gaan met schone lucht. Lisanne Rietman van gemeente Deurne nam het voortouw om met een aantal collega’s uit de regio uit te zoeken wat aansluiting bij het SLA kan betekenen voor Zuidoost-Brabant; wat het kost, wat het oplevert en hoe samenwerking de aanpak voor gezonde lucht efficiënter maakt.
Regio met veel kleine gemeenten
Lucht blijft niet binnen gemeentegrenzen, dus waarom niet gezamenlijk het SLA ondertekenen, was de gedachte van gemeente Deurne in Zuidoost-Brabant. Het is bovendien een manier om de capaciteit van de gemeenten te bundelen en de taken te verdelen. Geen gek idee in een regio met veel kleine gemeenten, waar het niet ongebruikelijk is dat één milieuambtenaar zijn werkweek verdeelt over drie gemeenten.
Deurne zette samen met een aantal collega’s uit de regio voor de 21 gemeenten in Zuidoost-Brabant op een rij wat aansluiten bij het SLA betekent voor een gemeente, hoe een regionale aanpak praktisch kan worden georganiseerd en wat de plus- en minpunten zijn. Naast Deurne werkten de gemeentes Cranendonck, Eindhoven en Oirschot, Provincie Noord-Brabant en Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant aan de verkenning mee.
Twijfels
Ans Harthoorn, van provincie Noord-Brabant: ‘De bronnen van vervuiling in de regio Zuidoost-Brabant zijn heel divers. Naast de groeiende stad Eindhoven, met een druk vliegveld, hebben we plattelandsgemeenten met veel intensieve veehouderij én Natura 2000-gebieden. Er zijn doorgaande wegen naar het oosten en het zuiden en er komt vervuilde lucht uit Duitsland de regio in.’
‘Ik zie in mijn gemeente genoeg wat we wél zelf kunnen beïnvloeden.’ – Lisanne Rietman, Deurne.
Lisanne Rietman: ‘Veel gemeenten in onze regio vragen zich af of zij wel wat kunnen bereiken op het gebied van schone lucht, omdat ze geen invloed hebben op het fijnstof en de gassen die van de rijkswegen en uit het Ruhrgebied komen. Maar ik zie in mijn gemeente genoeg wat we zelf wél kunnen beïnvloeden. En ik zie veel mogelijkheden om verschillende opgaves met elkaar te verknopen, zodat je met dezelfde inspanning meer doelen haalt.’
Ans Harthoorn: ‘Het voordeel van dit akkoord is de wederkerigheid. Als jij je als gemeente inspant, mag je verwachten dat andere overheden en dus ook het Rijk ook wat doet aan de opgave in jouw gebied.’
‘Er zijn veel mogelijkheden om verschillende opgaves met elkaar te verknopen, zodat je met dezelfde inspanning meer doelen haalt.’ – Lisanne Rietman, Deurne.
Eerlijk beeld
De nota ‘Resultaten regionale verkenning Schone Lucht Akkoord’, Regio Zuidoost-Brabant, geeft een eerlijk beeld en handig overzicht van de verplichtingen uit het SLA, de ruimte die gemeentes zelf kunnen nemen, hoe de gezondheidswinst meetbaar wordt gemaakt, waar de overlap met andere beleidsterreinen benut kan worden, de (financiële) hulp die het Rijk en de provincie bieden en de mogelijke organisatievorm van een collectief.
Ans Harthoorn: ‘Midden-Brabant heeft de verkenning al opgevraagd en Flevoland heeft ook interesse in de voorstellen voor de bestuurlijke uitwerking. We zien dat de ene gemeente de andere meetrekt. Alleen daarom is zo’n verkenning al zinvol.’
De nota ‘Resultaten regionale verkenning Schone Lucht Akkoord’ is beschikbaar voor de deelnemers aan het Schone Lucht Akkoord via de samenwerkruimte (inloggen nodig).
Capaciteit
17 gemeenten uit Noordoost-Brabant zetten de stap om gezamenlijk te ondertekenen begin 2021 al. Drie van hen delen in het rapport hun manier om behendig om te springen met de extra inspanningen. De nota gaat in op het beroep dat het SLA zal doen op capaciteit en middelen bij kleine gemeenten, uitgedrukt in FTE’s. Lisanne Rietman: ‘Niet elke gemeente heeft dezelfde opgaves. Voor Deurne vormen met name mobiliteit en de landbouw een prioriteit voor schone lucht. Door die prioriteiten breder te benaderen, kunnen kansen op verschillende vlakken tegelijk benut worden. Bijvoorbeeld door ze aan te laten haken bij opgaven waar een raakvlak is met schone lucht, die al worden opgepakt, zoals duurzaamheid, gezondheid en leefkwaliteit verbeteren.’
Regionaal meetnet
Tot een regionale ondertekening van het SLA heeft de verkenning niet geleid. Lisanne Rietman: 'Gebrek aan capaciteit is de belangrijkste drempel.' Wel is de gemeente Deurne inmiddels ingestapt. Drie andere regiogemeenten sluiten naar verwachting begin volgend jaar aan bij het SLA. Eindhoven, Best, Son en Breugel, Helmond en de provincie ondertekenden het akkoord al eerder.
De regio heeft deze zomer daarnaast een gezamenlijke werkgroep voor schone lucht opgericht, op initiatief van de Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant. Ook doen 20 gemeentes mee aan het Regionaal Meetnet Luchtkwaliteit. Dit bestaat uit 40 vaste en 10 mobiele luchtmeetpunten in Zuidoost-Brabant. Dit zorgt voor een dekkend netwerk, dat een betrouwbaar beeld van de luchtkwaliteit in de regio geeft en deze meetdata zijn voor iedereen in te zien. Het meetnet laat zien laat zien dat de regio zich inspant om de lucht gezonder te maken. Lisanne Rietman lacht: 'Want als je wat meet, dan moet je daar ook wat mee hè.'