70.000 recreanten elektrisch overgezet in het rivierengebied
Op Koningsdag komt de vernieuwde Liniepont in de vaart. Het is de 7e pont die exploitant Uiterwaarde in 5 jaar tijd heeft verduurzaamd. Met hulp van oevergemeentes en provincie Utrecht zijn de dieselmotoren passé en varen de veerbootjes hoofdzakelijk op zonnestroom.
'Toen we het idee kregen om onze vloot van 10- en 12-persoonsponten te elektrificeren, dachten we daar 10 jaar voor nodig te hebben. Maar het is in de helft van de tijd gefikst', begint Alex Kwakernaak, directeur van Uiterwaarde tevreden.
Voor oevergemeenten
Uiterwaarde is een verzelfstandigd recreatieschap en nog steeds eigendom van drie recreatieschappen in het rivierengebied in Midden-Nederland. Het heeft 10 ponten in de vaart, waarvan er 7 maximaal 12 personen per keer kunnen overzetten over de Maas, Linge en Nederrijn-Lek. De andere 3 zijn 22-persoonsveren over de Waal.
'De veerverbindingen voeren we uit in opdracht van de oevergemeenten die we verbinden. Zij kopen onze diensten in. De ponten vervullen voor die gemeenten vooral een functie in recreatie en toerisme', zegt Kwakernaak.
Geen geronk en gerook
Op de toeristische routes en bij de kleinschalige aanlegplaatsen is het geronk en de rook van een dieselmotor een storende factor. Uiterwaarde zocht dan ook een manier om te verduurzamen.
De snelste stap was bij een van de veren over de Linge de buitenboordmotor op benzine vervangen door een elektrische buitenboordmotor. Dat gebeurde in 2019. Het idyllische pontje Ham, dat door een recreatiegebied aan de Maas vaart, kreeg in hetzelfde jaar een elektromotor ingebouwd in plaats van een diesel. 'Dat pontje is te fotogeniek om te vervangen.'
Nieuw ontwerp
Ook in 2019 presenteerde Uiterwaarde aan de gemeentes een voorstel voor een nieuwe, efficiënte elektrische pont voor 12 personen. Uiterwaarde liet hiervoor een ontwerp maken door Marin, het maritieme onderzoeksinstituut in Wageningen.
De gemeentes Renkum en Overbetuwe zeiden direct ja. 'De huur van gemeentes voor een nieuwe elektrische pont is hoger dan voor de ponten op fossiele brandstof. Maar voor deze twee gemeentes zou de exploitatie slechts 1.000 euro per jaar stijgen', vertelt Kwakernaak. Voor andere verbindingen ligt die kostenstijging hoger.
Sinds seizoen 2021 is de Henri I in de vaart tussen Renkum en Heteren (gemeente Overbetuwe). De gloednieuwe elektrische pont is overdekt met zonnepanelen. 'Die leveren schaduw voor de passagiers en op een zonnige dag alle stroom die nodig is om het veer te laten varen.' Als het nodig is, kan de pont ook worden opgeladen via walstroom.
Alle kleine veren geëlektrificeerd
'We hebben de wethouders van de oevergemeentes uitgenodigd over te varen met de Henri I. Zo’n elektrische pont is echt een andere beleving. Je vaart in stilte, de watervogels vliegen niet meer op als je langskomt. Terwijl de stuwkracht onverminderd is. Die overtocht creëerde opnieuw enthousiasme. De oevergemeentes zijn op recreatie ingesteld en gespitst op groene oplossingen. De betrokken gemeentes gingen dan ook akkoord met verduurzaming van de vier andere kleine veren. De nieuwe elektrische Liniepont die eind april gaat varen tussen Houten, Culemborg en Vijfherenlanden sluit deze reeks af. Met de tewaterlating van de Liniepont hebben we binnen vijf jaar onze elektrificatiedoelstelling gehaald', zegt Kwakernaak.
Gemeente Oss kreeg 20.000 euro subsidie uit de SpUk-regeling van het Schone Lucht Akkoord voor de twee veren die tussen Oss en Wijchen varen en maakte zelf ook een bedrag vrij voor de aanschaf van deze nieuwe elektrische veren. Aan de bouw van de Liniepont droeg Provincie Utrecht bij, met een subsidie van 100.000 euro. Deze investeringen beperken de stijging van de huur voor de gemeentes.
Grote ponten nog niet
Voor de 3 grotere ponten over de Waal is elektrificatie veel duurder en veerboten vallen buiten de subsidieregelingen voor de binnenvaart. Voor die veerboten onderzoekt Kwakernaak nu de mogelijkheden om vloeistofgedragen waterstof te gebruiken in plaats van diesel. 'Het is een nieuwe techniek die nog getest wordt en we moeten afwachten wanneer we het in de omgeving kunnen tanken. Tot dit gerealiseerd is, kijken we naar alternatieven zoals additieven in de diesel, voor minder uitstoot.'
Uitstoot bespaard
Marin berekende de milieuwinst van de zeven geëlektrificeerde ponten. Ze varen circa 100 dagen per jaar en zetten samen per seizoen zo’n 70.000 passagiers over. De overtochten elektrisch maken, bespaart per jaar uitstoot van 45.500 kilo CO2, 154 kilo NOx, 1,5 kilo fijnstof, 230 kilo koolmonoxide en 1,5 kilo koolwaterstof. Kwakernaak: 'Je kunt met ponten elektrificeren dus best wel een klap maken. En het ontwerp ligt er. Andere regio’s en landen zouden het zo over kunnen nemen.'