Relatie stikstofmaatregelen en schoneluchtmaatregelen, terugblik bijeenkomst binnenvaart 7 november 2022

Beleidsadviseurs luchtkwaliteit/gezondheid en stikstof bij de provincies, gemeenten en Rijk waren bij de bijeenkomst aanwezig, onder gastheerschap van de gemeente Utrecht. Ook vertegenwoordigers van havenbedrijven, Rijkswaterstaat en het RIVM waren erbij en lieten zo blijken dat dit onderwerp bij hun hoog op de agenda staat.

‘Meekoppelkansen genoeg als je elkaar maar weet te vinden’

Scheepvaart en stikstofneerslag

Scheepvaart levert een aanzienlijke bijdrage aan de stikstofdepositie in Nederland: gemiddeld circa 5 procent van de totale stikstofneerslag komt van zeescheepvaart en zo’n 2 procent van binnenvaart, met de hoogste waarden dichtbij de rivieren. Zo levert de binnenvaart een vrij grote bijdrage aan de concentraties en gezondheidseffecten van NO2 in Rotterdam en andere steden langs de grote rivieren, zoals Nijmegen. Martijn Schaap (TNO) presenteerde deze relatie tussen emissies enerzijds en luchtconcentraties en depositie op oppervlaktes anderzijds voor de scheepvaart. Hij deed dit aan de hand van het Lotos-Euros model.

Extra maatregelen bij natuurgebieden

Bij Natura 2000-gebieden is behoefte aan emissiereducerende maatregelen in de binnenvaart. Martin Quispel en Wouter van der Geest (EICB/Panteia) lichtten toe op welke hotspots maatregelen nodig zijn voor minder stikstofdepositie én minder blootstelling aan emissies die de gezondheid bedreigen. Deze studie is uitgevoerd in 2021, in opdracht van 10 provincies (zonder Zuid-Holland en Friesland). Ook uit deze studie blijkt dat de binnenvaart een significante bijdrage levert aan de stikstofdeken en ook aan directe stikstofdepositie in gevoelige Natura 2000-gebieden die dichtbij of aan de vaarwegen liggen, bijvoorbeeld om de Rijntakken en de Biesbosch.
De conclusie van de studie is dat het stikstofprobleem alleen op te lossen is als overheden gezamenlijk maatregelen treffen. Dit omdat de meeste NOx-uitstoot afkomstig is van binnenschepen die varen tussen de zeehavens Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen en het Duitse achterland. De provincies en gemeenten langs de vaarroutes zijn voor effectief beleid voor dit transitverkeer grotendeels afhankelijk van andere partijen en beleid dat ingezet wordt op nationaal en Europees niveau.

Model voor kiezen walstroompunten

Een concreet handvat om walstroommaatregelen toe te passen, biedt het multicriterium model voor de selectie van locaties van walstroomvoorzieningen. Freek Diepeveen van Royal Haskoning DHV lichtte het toe. Het is ontwikkeld in opdracht van de provincie Zeeland, samen met North Sea Port, Rijkswaterstaat Zee en Delta en de provincie Zeeland.

Veel kansen voor de Scheepvaart

Tijdens de bijeenkomst werd eens te meer duidelijk hoeveel kansen er zijn voor de binnenvaart om de luchtkwaliteit in Nederland substantieel te verbeteren en de stikstofdepositie te verminderen. Voor reductie op korte termijn helpen vooral de schonere Stage V-motoren, katalysatoren en walstroom. De gretige aftrek van subsidieregelingen die deze maatregelen ondersteunen laat zien dat de binnenvaartondernemer bereid is om deze maatregelen te nemen. Schone motoren kunnen draaien op biobrandstoffen zoals HVO (en in de toekomst synthetische brandstof), dus omschakeling schaadt klimaatdoelen niet.

Financiële steun nog beperkt

De prikkels en financiële steun vanuit overheid zijn nog te beperkt om de grote vloot van binnenvaartschepen in hoog tempo te verduurzamen. Op korte termijn lijkt het gedeeltelijk verduurzamen van de binnenvaart met schonere technieken en de implementatie van walstroom het hoogst haalbare. Mits de overheid voldoende ondersteunend beleid en financiële regelingen biedt aan de binnenvaartondernemer.
Op langere termijn is het de bedoeling dat de scheepvaart zero-emissietechnieken als batterijen en waterstof gaat gebruiken. De benodigde infrastructuur komt onder druk van Europese en nationale regelgeving nu in ontwikkeling.

Conclusie

De deelnemers pleitten aan het eind van de bijeenkomst dan ook voor het ontwikkelen van voldoende financiële regelingen en regulering om de binnenvaartondernemer te verleiden of eventueel te dwingen om verduurzamingsstappen te zetten. Ook constateerden de deelnemers dat provincies en gemeenten steviger moeten gaan samenwerken voor de reductie van fijnstof, stikstof en broeikasgassen, specifiek op de in de studies geïdentificeerde ‘hotspots’ langs de goederenvervoercorridors. De intentie is hier volgende keer samen met binnenvaartondernemers dieper op in te gaan.

Interesse in de presentaties? Kijk dan op de samenwerkruimte van het Schone Lucht Akkoord. Voor vragen mail naar: evelyn.hijink@minienw.nl