Pilot hoogblootgestelde gebieden: lokale bronnen aanpakken loont

Bronnen detecteren

Met welke maatregelen kunnen we de luchtkwaliteit het beste verbeteren? Dat is een logische vraag om mee te beginnen, volgens Ronald Groen van Royal HaskoningDHV, het bureau dat de pilot heeft ondersteund.

‘Maar, die vraag is niet eenvoudig te beantwoorden én het antwoord vergt een degelijke motivering. In de SLA-pilot voor hoogblootgestelde gebieden is een stappenplan ontwikkeld: wat is ervoor nodig om bovenstaande vraag te kunnen beantwoorden? Het stappenplan helpt je je huiswerk daarvoor te doen.’

Alle bronnen schoner maken, is het allerbeste, maar niet realistisch. Daarom heeft het RIVM in de pilotgebieden gekeken naar de invloed van bronnen ín en buiten het gebied. Dankzij een verfijningsslag kon het RIVM die bronnen goed identificeren. Dat is nieuw. Dat leverde inzicht op in de top 10 van lokale bronnen. Ronald: ‘Vaak is er wel een globaal beeld van de luchtkwaliteit, maar deze analyse geeft duidelijkheid welke bronnen nu echt relevant zijn en hoe groot de invloed vanuit het gebied zelf is.’

Deze methodiek is jammer genoeg nog niet toe te passen voor andere gebieden, maar het RIVM onderzoekt hoe ze hem voor iedereen beschikbaar kan maken. Het rapport beschrijft alternatieven.

Bronnen aanpakken

Belangrijkste lokale bronnen aanpakken

Het meest effectief blijkt de aanpak van de belangrijkste lokale bronnen, eenvoudigweg omdat én deze bronnen met lokaal beleid te beïnvloeden zijn én daarmee de grootste verlaging van de uitstoot en concentraties van luchtverontreiniging behaald kan worden. De pilot laat zien dat een maatregelpakket gericht op meerdere lokale bronnen een flinke gezondheidswinst kan opleveren.

Verschillende soorten luchtverontreiniging tegelijk aanpakken

Om de grootste gezondheidswinst te boeken is het belangrijk om verschillende soorten luchtvervuiling tegelijk aan te pakken. En in elk geval de uitstoot van stikstofdioxide en fijnstof allebei terug te dringen. Dat heeft een veel positiever effect voor de gezondheid dan één van beide stoffen aanpakken.

Technische en bestuurlijke aanpak

‘Het lijkt een open deur om de belangrijkste bronnen aan te pakken maar er kunnen allerlei – onder meer politieke – redenen zijn om ook naar bronnen buiten de top 10 te kijken’, zegt Ronald.

Kiezen voor bronnen buiten de top 10 gebeurt bijvoorbeeld als flankerend beleid, om draagvlak voor andere maatregelen te vergroten of als met relatief weinig inspanning toch een verbetering kan worden bereikt. En soms is het simpelweg wél effectief om de uitstoot van een minder belangrijke bron te verminderen. Ronald: ‘De emissie van brommers vind je niet terug in de top 10. Maar fietsers die erachter rijden, staan toch echt bloot aan een hoge dosis ongezonde stoffen.’

Voor een effectieve aanpak is het belangrijk om de aanpak niet alleen technisch in te vullen, maar ook het politiek/bestuurlijke proces te respecteren. Ronald: ‘Luchtkwaliteit heeft veel raakvlakken met andere thema’s en maatregelen grijpen in op veel verschillende belanghebbenden. Je moet iedereen, van verschillende afdelingen, meenemen en ieders expertise benutten.’

Beste maatregelen verschillen per gebied

‘De verschillende gebieden in de pilots geven een mooi beeld van welke maatregelen het meest kosteneffectief zijn. Elektrificatie van mobiele werktuigen bijvoorbeeld. En vuurwerk en houtstook verbieden. Dat laatste in potentie dan, want daarvoor is een cultuurverandering nodig zoals die bij roken heeft plaatsgevonden’, zegt Ronald.

‘Wat het meest kosteneffectief is, kan per gebied verschillen. Het is dus goed dat gemeenten niet opgelegd krijgen welke maatregelen ze moeten nemen, maar dat zelf kunnen bepalen. Al smachten ze soms naar landelijke maatregelen, een algeheel vuurwerkverbod bijvoorbeeld. Landelijk ondersteunend beleid maakt veel maatregelen goedkoper en effectiever, dubbele winst dus.’

‘De resultaten uit de gebiedsaanpak halen uitspraken over bronnen uit de onderbuiksfeer’

Lokale aanpak werkt

De pilots laten zien dat lokale aanpak een mooie gezondheidswinst kan opleveren. Luchtverontreiniging lokaal aanpakken levert net zoveel gezondheidswinst in het gebied op als alle landelijk voorgenomen SLA-maatregelen samen.

‘In elke raadszaal wordt erop gewezen dat er zoveel luchtvervuiling van buiten komt. Dan ontstaat een gevoel dat er weinig kan worden gedaan om de luchtkwaliteit te verbeteren. De gebiedsaanpak uit de SLA-pilots is juist gericht op de relevantie van bronnen binnen het gebied. Er mag nog zoveel van buitenaf komen, uit de pilot blijkt dat het altijd loont om bronnen lokaal aan te pakken. De resultaten uit de gebiedsaanpak halen uitspraken over bronnen uit de onderbuiksfeer. En hoe mooi is het als jouw buurgemeenten ook aan de slag gaan om de belangrijkste bronnen aan te pakken’, besluit Ronald.