Versoepeling afstanden tussen gevoelige bestemmingen en wegen

Dat zijn de conclusies van het project Wegverkeer en Gevoelige Bestemmingen dat is uitgevoerd met subsidie van de Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving. Het project is uitgevoerd door de GGD Amsterdam en GGD Gelderland-Midden in samenwerking met wetenschappelijke experts. Hierin is nieuwe kennis uit onder meer de uitgebreide internationale studie van het Health Effects Institute (HEI) vertaald naar praktische adviezen. Projectleider Saskia van der Zee en Fred Woudenberg van GGD Amsterdam vertellen wat gemeenten met deze resultaten kunnen.

Nieuwe afstandseisen

Het goede nieuws: de Europese emissie-eisen aan het wagenpark hebben een schonere lucht opgeleverd. De uitstoot van het wegverkeer is sinds 2008 ongeveer gehalveerd. Het voorstel is daarom om de afstandseisen uit de GGD Richtlijn Luchtkwaliteit en Gezondheid te versoepelen. Concreet is het advies om, ongeacht de concentraties, geen gevoelige bestemmingen te realiseren:

• binnen 150 meter van snelwegen (was 300 meter)
• binnen 25 meter van drukke binnenstedelijke wegen, met meer dan 10.000 motorvoertuigen per etmaal (was 50 meter)
• binnen 50 meter van provinciale wegen

De GGD'en zullen komende winter besluiten over eventuele aanpassing van de afstandsadviezen in de bestaande GGD Richtlijn Luchtkwaliteit en Gezondheid.

Beleid gevoelige functies haalbaarder geworden

De onderzoekers van het project Wegverkeer en Gevoelige Bestemmingen wijzen op een belangrijk voordeel van de voorgestelde halvering van de afstandseisen. 'Het is nu voor meer gemeenten mogelijk om hier rekening mee te houden', zegt Woudenberg. 'We verwachten dat de versoepeling ertoe leidt dat veel meer gemeenten deze adviezen zullen omarmen.'

Meer hooggevoeligen

De halvering van de afstandseisen betekent volgens Fred Woudenberg niet dat je je minder druk hoeft te maken over gezondheidsschade vlakbij wegen. Nieuw inzicht is namelijk ook dat luchtverontreiniging bij nog lagere concentraties schadelijk is dan eerder gedacht. 'Wat we nu wél weten, en vroeger niet, is dat er ook een gezondheidsrisico is voor ongeboren kinderen als hun moeder tijdens de zwangerschap aan een drukke weg woont. Deze baby's hebben een grotere kans dat ze met een te laag geboortegewicht, of te vroeg, ter wereld komen.'
Al veel langer was bekend dat kinderen, ouderen en long- en hartpatiënten extra gevoelig zijn voor luchtverontreiniging. Dit onderzoek voegt daar dus ongeboren kinderen aan toe, en ook diabetespatiënten. Door de vergrijzing zal deze groep de komende jaren nog in aantal toenemen.

'En deze kwetsbare mensen zijn vooral thuis,' voegt Saskia van der Zee toe. 'Bouw dus geen woningen langs een drukke weg. Zeker geen woonzorgcentra voor ouderen.' Ze waarschuwt dat de afstandseisen geen harde grens zijn: 'Dit zijn minimale afstanden. Het is niet zo dat er op 25,1 meter van een stadsweg geen enkel gezondheidseffect te verwachten is. Het blijft: hoe verder van de weg, hoe beter.'

Ook winst bij lagere concentraties

De bijdrage van een weg is net zo schadelijk in 'schone' gebieden als in gebieden met hogere concentraties, blijkt uit het onderzoek. 'Tegen gemeenten waar de luchtkwaliteit relatief goed is, zou ik willen zeggen: ook in uw gemeente kunt u gezondheidsschade voorkomen door met nieuwe bouwprojecten afstand te houden van wegen', zegt van der Zee. 'Gevoelige bestemmingenbeleid heeft overal een gunstig effect op de gezondheid.'
Ook in de toekomst, wanneer elektrisch rijden de norm is, blijven wegen een bron van vervuiling door onder andere fijn stof van bandenslijpsel. Afstand houden blijft belangrijk. En niet alleen vanwege de luchtkwaliteit, maar ook vanwege geluid. 'Elektrische auto's zijn zwaarder, waardoor er meer bandenslijtage én meer bandengeluid is', merkt Woudenberg op.

Beleid gevoelige functies werkt

De GGD Amsterdam is positief over het beleid voor gevoelige functies waarmee gemeente Amsterdam al jarenlang werkt via afstandseisen in het plan- en besluitvormingsproces van de ruimtelijke inrichting van de stad. Op die manier heeft gemeente Amsterdam menig plan voor een nieuwe school of kinderdagverblijf tijdig bijgestuurd, en is uitgeweken naar een schonere locatie.

SLA-advies Bescherming Hooggevoelige Groepen

De resultaten van de studie worden meegenomen in het advies vanuit het Schone Lucht Akkoord over Bescherming Hooggevoelige Groepen dat begin 2023 wordt verwacht.

Bekijk de uitkomsten van het onderzoek wegverkeer en gevoelige bestemmingen. En de reviewstudie die eraan ten grondslag ligt.