Stookverbod in de praktijk

Gemeenten die werken aan een stookverbod

Voorst en Venray hebben deze winter een stookverbod ingevoerd. Het geldt bij windstil en mistig weer. Amersfoort gaat naar verwachting met ingang van de Omgevingswet een stookverbod instellen bij code oranje of rood van de Stookwijzer. Gemeente Helmond werkt aan een stookverbod, maar heeft het nog niet ingevoerd. Heidi Neomagus, projectleider bij Vergunningen, Toezicht en Handhaving van gemeente Utrecht maakte een inventarisatie onder gemeenten die bezig zijn met een stookverbod, om te leren over de mogelijkheden en onmogelijkheden ervan.

Handhaving

Een van de knelpunten waar gemeenten tegenaanlopen is de handhaving. Neomagus: ‘De SLA-werkgroep van de pilot Stookverbod bij een RIVM-stookalert is vergevorderd met een gedetailleerde werkinstructie die als blauwdruk kan worden gebruikt, maar stuit nog op juridische hobbels voor de handhaving. Ook moet je de capaciteit van de gemeentelijke handhaving aanpassen, bijvoorbeeld als je een stookverbod wil instellen bij code oranje of rood van de Stookwijzer. Die code is er best vaak.’

Voorst heeft al wel een werkinstructie opgesteld voor handhaving. Hier gaan boa’s bij klachten over houtrookoverlast op bezoek bij degene die hout stookt om in gesprek te gaan en informatie te geven.

Begrip bij stokers

Uit de gesprekken tussen boa’s en stokers komt naar voren dat de meeste stokers verbaasd reageren op klachten. Neomagus: ‘Stokers weten wel dat rook overlast kan veroorzaken, maar hebben niet in de gaten dat mensen last hebben van hún rook. Er is ook begrip. ‘Vaak stoppen ze direct met stoken.’ Tot boetes is het nog nergens gekomen.

Pilot stookverbod

Gemeente Utrecht is samen met tien andere gemeentes en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat betrokken bij de pilot Stookverbod bij een RIVM-stookalert. Utrecht hanteert zelf nog geen stookverbod. ‘We onderzoeken de mogelijkheden onder de Omgevingswet. Ondertussen proberen we minder stoken positief te stimuleren, bijvoorbeeld met subsidie op het weghalen van rookkanalen.’

Voorst is geen deelnemer aan het Schone Lucht Akkoord, maar deelt wel zijn ervaringen en informatie in de pilotgroep.

Stookverbod Voorst

Gemeente Voorst heeft sinds 1 januari van dit jaar een stookverbod bij maximaal windkracht 1. Hiervoor zijn regels in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) opgenomen. Ook heeft deze gemeente als enige een gedetailleerde werkinstructie voor de handhaving.

Waldo Ogg, beleidsadviseur milieu bij gemeente Voorst: ‘Onder onze 25.000 inwoners zijn veel liefhebbers van hout stoken, ook in de gemeenteraad. De teneur is: stoken moet kunnen, maar niet als er een dikke deken rook in de straten komt te hangen. De tolerantie voor stoken groeide afgelopen jaar met het stijgen van de energieprijzen. We kregen minder klachten. Aan de andere kant is er een kleine, maar groeiende groep inwoners die een goed onderbouwd offensief tegen houtkachels en houtrook voert. Mensen klagen niet alleen omdat ze overlast ervaren, maar ook omdat ze principieel geen ongezonde lucht willen inademen. Om daaraan tegemoet te komen, is het stookverbod ingevoerd.’

Werkinstructie

De gemeente volgt de weersverwachting van het KNMI. Windkracht 0 of 1 is het zelden. Maar voor het geval dat, heeft Voorst een gedetailleerde werkinstructie. De gemeente reageert alleen bij een klacht. Anonieme klachten behandelt de gemeente niet. De eerste stap is dat degene die last heeft van de rook van de buren zelf met hen hierover in gesprek gaat. Als het stoken doorgaat, volgt stap twee: de klager verzamelt bewijs: drie foto’s of filmpjes die aantonen dat er hout is gestookt op een dag waarop het stookverbod gold. ‘Als er klachten worden ingediend met die onderbouwing, komt handhaving in actie. Boa’s gaan met de stoker praten en uitleggen waarom stoken bij windstil weer niet mag. Verandert er niets, dan kunnen we niet bij mensen naar binnen om de kachel te controleren. We moeten het dus doen met het bewijs ‘rook uit de schoorsteen op een windstille dag’. De laatste stap is een boete. Die hebben we nog niet hoeven opleggen.’

Geen negatief geluid

Ogg beaamt dat veel stokers best genegen zijn te veranderen: ‘We merkten ook voor het stookverbod al dat stokers hun gedrag aanpassen als je ze inlicht en voorlicht. Met de gesimplificeerde boodschap ‘Stoken is slecht’ bereik je niet veel. Maar veel stokers reageren goed op nuance.’

Voorst stuurde in 2021 huis aan huis brieven waarom een houtstookverbod bij windstil weer nodig is. De gemeente bood cursussen aan over goed stookgedrag, die goed bezocht zijn. In de plaatselijke krant liet de gemeente twee inwoners aan het woord om meer wederzijds begrip te creëren, een met een longaandoening en een met een monument dat zonder houtkachels niet warm is te krijgen. Ook lopen er momenteel proeven met houtrookfilters.

‘Als je uitlegt dat mensen echt last hebben van rook die blijft hangen of dat droog onbewerkt hout stoken beter is, blijken veel stokers daar boven verwachting veel rekening mee te willen houden. We hebben geen negatief geluid gehoord over het verbod. Daar was de raad aangenaam door verrast. Er groeit meer bewustzijn onder stokers. Ik verwacht daarom dat er al veel verandert als mensen die overlast ervaren met hun buren overleggen.’

Pionieren

Ook al hebben enkele gemeenten nu de knoop doorgehakt, het blijft voorlopig pionieren. Een verbod instellen, voedt het idee dat de gemeente gaat optreden. Er zijn meer handhavingsverzoeken te verwachten. Dat betekent dat gemeentes goed moeten nadenken hoe hiermee om te gaan en hoe daarvoor middelen te vinden. Zeker omdat er naast begripvolle stokers ook een groep stokers is die niet wil meewerken aan een stookverbod en de deur (soms letterlijk) dicht gooit.

Het juridische zoekwerk binnen de pilot gaat daarom door. Daarbij wordt goed gekeken naar de mogelijkheden die de nieuwe Omgevingswet biedt.