Opbrengst schone lucht kennisdag, 4 november 2021

Gepubliceerd 24 november 2021

‘Zoveel mogelijk input verzamelen. Dat is wat we vandaag gaan doen. Want we willen een kennisagenda voor schone lucht maken waarin inzichten en input van experts, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en andere betrokkenen naar voren komen.’ Daarmee schetste dagvoorzitter Marc van der Steen bij de aftrap het doel van de online kennisdag Schone Lucht Akkoord.

Kennis opbouwen, verzamelen en delen

Kennis opbouwen, verzamelen en delen is en blijft een essentieel onderdeel van de aanpak van luchtkwaliteit. En er is veel onderzocht. Maar wat ontbreekt er nog? Zijn er grijze vlekken in onze kennis? Weten we wat de schade van bepaalde stoffen op de lange termijn is op onze gezondheid? En welke maatregelen zijn het meest effectief?

Op 4 november ontmoetten meer dan 150 professionals elkaar tijdens deze kennisdag. In het plenaire kennis- en inspiratieprogramma én een aantal themasessies zijn we samen op zoek gegaan naar antwoorden op deze en andere vragen. Als input voor de kennisagenda die begin 2022 gepubliceerd wordt.

Kennis en inspiratie in het plenaire programma

De dag start met een vraaggesprek met Roald Lapperre, directeur-generaal Milieu en Internationaal bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Hij benadrukt het belang van blijven investeren in kennisontwikkeling en onderzoek. Want kennis over luchtkwaliteit leidt tot het nemen van effectieve en goede maatregelen. Momenteel hebben 96 overheden het Schone Lucht Akkoord ondertekend: ‘Wat zou het mooi zijn wanneer we voor het einde van dit jaar de 100e deelnemer kunnen verwelkomen, daar gaan we voor’, zo sluit Roald Lapperre af.

Ambities uit het akkoord langs de meetlat

Vervolgens neemt keynote-spreker professor Bert Brunekreef het woord. Hij is emeritus-hoogleraar milieu-epidemiologie aan de Universiteit Utrecht. Per bron of sector, zoals mobiliteit, industrie en landbouw, neemt hij de ambities uit het Schone Lucht Akkoord door, kritisch en opbouwend. Voor een aantal doelstellingen van het SLA benoemt hij ‘losse eindjes’. Daar moet naar zijn mening meer aandacht aan besteed worden. Zo vindt hij de doelstelling voor de industrie te vaag en vrijblijvend, wat het meten van eventuele voortgang bemoeilijkt. Tot slot benadrukt hij het belang van het akkoord én de samenwerking tussen rijk, provincies en gemeenten.

Vier gevarieerde pitches

Het derde onderdeel van het ochtendprogramma bestaat uit vier pitches.

Michael Rutgers

Michael Rutgers van het Longfonds geeft de eerste pitch. Hij benadrukt, net als Brunekreef, het belang van de juiste kennis als basis om maatregelen te nemen. Verder licht hij in zijn pitch verschillende informatiegaps toe, waar volgens hem veel winst te behalen valt.

Wil Keesom

De volgende pitcher is Wil Keesom, werkzaam bij de Nederlandse Gasunie. Volgens hem is de belangrijkste prioriteit voor kennisvragen het integraal meten. Dat wil zeggen het koppelen van meerdere metingen en bronnen om een overzicht te krijgen van alle relevante factoren die spelen in de lucht. Daarnaast benoemt hij dat onze kennis over luchtkwaliteit vooral wordt gedeeld binnen academische kringen en niet met de ‘gemiddelde burger’. Hij bepleit meer aandacht voor het breder delen van kennis over luchtkwaliteit en de leefomgeving.

Isa van Malenstein

‘Betrek jongeren actiever bij luchtkwaliteit, zonder ze de verantwoordelijkheid in de schoenen te schuiven’

Isa van Malenstein verzorgt de derde pitch, vanuit de Jongerenmilieuraad. Deze raad levert input door breed meningen onder jongeren op te halen over het nationaal milieuprogramma van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Van Malenstein benadrukt dat sociaal kwetsbare groepen en toekomstige generaties te weinig een rol krijgen als het aankomt op luchtvervuiling voorkomen en de gevolgen daarvan beperken. Volgens haar kan het SLA hier beter op inspelen, door jongeren actiever te betrekken, zonder de verantwoordelijkheid in hun schoenen te schuiven.

Anjo Travaille

De laatste pitch geeft milieukundig ingenieur en cognitief psycholoog Anjo Travaille. Bewustzijn creëer je volgens Travaille met maatregelen die het individu raken. Het werkt volgens hem niet om nóg een keer het doel van het SLA uit te leggen om mensen in beweging te krijgen. Belangrijker is om de gewenste handeling centraal te stellen. Benoem doelgroepen en het gewenste gedrag voor die doelgroep (het doelgedrag), bepleit hij. Maak een analyse van motieven en weerstanden. Inzicht in deze zaken is van groot belang om de luchtkwaliteit in Nederland effectief te verbeteren.

‘Nóg een keer uitleggen wat het doel van het SLA is, brengt mensen niet in beweging’

Kennisupdate van RIVM

Het plenaire middagprogramma start met een presentatie van Rob Maas van het RIVM die een update geeft van de meest recente kennis voor het SLA. Relevante ontwikkelingen van het afgelopen jaar zijn onder meer de nieuwe advieswaarden van de WHO, met een flinke aanscherping ten opzichte van 2005. Ook behandelt hij de vraag: welke aanvullende maatregelen kunnen we nemen om deze advieswaarden te halen? Een ander punt van aandacht is hoe fijnstof is samengesteld. Het zal een uitdaging worden om dit in de toekomst goed te kunnen monitoren. Tot slot bespreekt Maas de samenwerking tussen beleidslagen, die volgens hem uniek is in Nederland en iets wat we moeten aanhouden.

Verdiepingssessies

Tot slot volgen de voorzitters van de verdiepingssessies met een terugkoppeling van hun sessie. In meerdere sessies komen de zorgen terug over hoe de juiste toon en boodschap te vinden over schone lucht en hoe deze te delen. Juist ook om mensen - jong en oud - te motiveren hun eigen gedrag aan te passen. En hoe kunnen we als beleidsmakers beter overtuigen als het gaat om het belang van schone lucht.

Onderwerpen van de verdiepingssessies

Luchtverontreiniging emissies en concentraties: Bronnen, meten van stoffen, detailniveau van data en beter benutten van bestaande informatie.
Gezondheidseffecten van luchtverontreiniging: Effecten van stoffen, afstand tot bronnen, gevoelige groepen, binnenlucht.
Participatie en gedrag: Communicatie, citizen science en hoe betrekken we burgers, bedrijven en bestuurders.
Raakvlak tussen luchtkwaliteit en andere uitdagingen, zoals klimaat en stikstof.

Interactie online

De 150 aanwezigen stellen via de chat vragen en plaatsen opmerkingen. Zoals: ‘Hoe kun je de blootstelling buiten je woonplek meetellen?’ Of: ‘Hoe kunnen we bestaande technologie en komende ontwikkelingen beter toepassen?’
Voor dagvoorzitter Marc van der Steen lijkt er een driehoek te bestaan tussen goede communicatie, gedragsverandering en een handelingsperspectief voor deelnemers. Wanneer gaan we handelen en komen we in actie?
Veel aanwezigen willen meer weten over de nieuwste technologische ontwikkelingen, ICT, datatoepassingen - zoals de satellietmetingen Tropomi - en Artificial Intelligence (AI). Dat geldt ook voor ideeën hoe de industrie te bewegen om meer maatregelen te nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren.

Input voor de kennisagenda

Voor de samenstellers van de Schone Lucht Kennisagenda levert de dag tal van waardevolle invalshoeken en inzichten op. Over de bijdragen uit het plenaire deel en uit de verdiepingssessies zal nog lang worden nagepraat en bedacht worden hoe de suggesties een plek kunnen krijgen in de kennisagenda en gedegen richting kunnen geven aan nieuw onderzoek.

De Schone Lucht Kennisagenda zal in de eerste helft van 2022 worden opgeleverd. Geen statisch document, maar een actueel platform waar nieuwe inzichten worden gedeeld onder de deelnemers van het Schone Lucht Akkoord en kennis-, onderwijs- en wetenschappelijke instanties.

Betrokken bij kennis

Deelnemers en betrokkenen bij het Schone Lucht Akkoord zullen de komende periode met enige regelmaat informatie ontvangen over de ontwikkeling van de kennisagenda. De inzet is om de agenda gezamenlijk vorm te geven. Input is daarom meer dan welkom. Ook via schoneluchtakkoord@minienw.nl kan dat.