Schoon en Emissieloos Bouwen in Eindhoven: ‘Geen stok, maar een wortel’
De gemeente Eindhoven voert campagne om collega-gemeenten te motiveren schoon en emissieloos in te kopen. Met hun Masterclass Inkopen Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) vertellen strategisch inkoopadviseur Bas Drijvers en adviseur maatschappelijk verantwoord inkopen Vieve Smulders hun toehoorders hoe zij dat in de Lichtstad doen. Niet om anderen de les te lezen, maar om anderen erover te leren. Want waarom zou je het wiel opnieuw uit moeten vinden, als je ook over al gebaande paden kunt lopen?
Vieve Smulders noemt zichzelf adviseur op de verduurzaming van de contracten van haar werkgever, de gemeente Eindhoven, en het verduurzamen van bouwprojecten. ‘Dat focust zich op allerlei verschillende onderwerpen. Ik werk echt vanuit de uitvoeringskant.’ Smulders heeft civiele techniek gestudeerd. ‘Mijn achtergrond helpt me om te verstaan wat projectleiders precies in hun projecten willen. En hoe ik het dan kan vertalen naar iets duurzaams, omdat ik ook de systematieken ken waar ze mee werken en de zorgen die ze over verduurzaming hebben. Die gaan praktisch altijd over geld of kwaliteit.’
In Eindhoven passen ze standaard het gunningscriterium zero-emissie toe. Bij álle projecten. Het Schone Lucht Akkoord tekenden ze al lang geleden, als straks het convenant Schoon en Emissieloos Bouwen op tafel komt, zal er ook zeker een Eindhovense handtekening onder komen.
Simpele methode
Dat ze in Eindhoven zero emissie nu al als criterium nemen, is volgens haar logisch. ‘De stikstofopgave dwingt ons ertoe. We zijn daarin wel uniek. We hebben ervoor gekozen om de methode simpel te houden, zodat ik hem begrijp, maar de aannemer ook. Oók de mkb’er kan ‘m invullen en gebruiken en wel bij ieder project. Anders krijg je de organisatie ook niet mee. Het mooie is dat ik nu, na 2 jaar op deze manier werken, eigenlijk niet meer nodig ben. Alleen voor de scherpe randjes en de moeilijke vragen komen ze nog bij me. Dat is heel gaaf.’
‘Ik denk ook niet dat mijn projectleiders er van wakker liggen na het zien van de SEB-routekaart, waarin over een aantal jaren zero emissie verplicht wordt. Wij hebben als gemeenten een andere verantwoording dan bijvoorbeeld de Provincie Brabant. Die hebben immers niet te maken met burgers die in een flat wonen waar een dieselmotor onder staat te ronken. Wij werken natuurlijk vooral binnenstedelijk; mensen hebben daar veel eerder én rechtstreeks met luchtvervuiling te maken.’
‘We merken dat de markt er echt klaar voor is, ons ook vraagt om maatregelen aan te kondigen. En we werken samen mét de markt, opdrachtgever-opdrachtnemer. Eigenlijk is er een versnelling nodig. Groot materieel is nog moeilijk beschikbaar, dat is nog heel duur. Maar binnenstedelijk gebruiken we dat nauwelijks. We berekenden dat we gemiddeld jaarlijks 4 keer een grote kraan gebruiken. Als je dan de impact bekijkt, is dat marginaal. Als je een projectareaal per jaar bekijkt, zit de impact juist in het kleine, middelkleine en middelgrote materieel. Daar focussen we ons echt op.’
3 miljoen kilo CO2 besparen
‘Dan hebben we het dus bijvoorbeeld over de minigravers, de shovels en de mobiele kranen. Als gemeente hebben we zo’n 50 Groen-, Weg-, en Waterbouwprojecten per jaar. Daar gebruiken we 60 miniloaders, 75 minigravers, 30 loaders, 60 mobiele kranen en 4 rupskranen voor, grofweg. De besparing bij overgang van Stage IV-motoren naar HVO100 is al aanzienlijk, maar als we als Eindhoven overgaan tot volledig zero emissie dan besparen we 3 miljoen kilo CO2 per jaar in onze projecten.’
‘En die miniloaders en minigravers zijn betaalbaar en haalbaar. Sommige zijn zelfs al goedkoper, ook vanwege de subsidies, omdat elektriciteit goedkoper is en omdat ze prima te produceren zijn.’ Het zijn van die voorbeelden die Smulders en haar collega Drijvers laten zien tijdens hun masterclass. ‘Ik zie ook dat de markt er snel op reageert.’
‘Bij die grote kranen moeten we anders kijken. Die moet je nu bijvoorbeeld inzetten bij een dijkverzwaring, waar je er zes nodig hebt. Die kun je dan aan een laadcontainer hangen en dan betalen ze zich ook terug. Maar bij de mobiele kraan, de één na zwaarste die wij wél inzetten, zie je dat bedrijven de krachtstroomplekken benutten die er al zijn. Dat rekenen de bedrijven dan onderling met elkaar af – dat gaat heel goed.’
Aannemer klaar maken met gunningscriteria
‘De routekaart naar schoon en emissieloos bouwen noem ik altijd een beetje gekscherend een stok. Dat zijn de eisen, daar moeten we aan gaan voldoen. Maar ik kan een paard niet met een stok blijven slaan, ik kan ‘m beter een wortel voorhouden. Dus wij proberen met een gunningscriteria een ruimte te geven om de aannemer klaar te maken voor de routekaart. Zodat die dus voordat een mijlpaal behaald moet worden, al 10 projecten heeft gedraaid in onze stad. En al heeft kunnen investeren in het juiste materieel. Want met de routekaart alleen komen we er niet.’
En dan kijkt Eindhoven ook verder dan de eigen stadsgrenzen. Niet alleen met de workshops die Smulders bijvoorbeeld ook al voor de gemeente Maastricht en in Utrecht gaf. ‘We kijken Brabant-breed. Wij hebben een methode die werkt, haak daar dan op in als collega-gemeente. Nee, je krijgt niet meteen een volledig elektrische bouwplaats, dus het gaat je stikstofprobleem ook niet oplossen. Maar het zet de markt wél in beweging. Want die markt vraagt gewoon aan ons als opdrachtgevers om de handen ineen te slaan, om samen hetzelfde pad te bewandelen. Zodat zij daarop kunnen investeren.’
Ook een masterclass?
Wie ook belangstelling heeft om de Masterclass Inkopen SEB te volgen, kan contact opnemen met Vieve Smulders: vieve.smulders@eindhoven.nl.
Routekaart SEB: waar teken je voor?
Tijdens het afstemmingstraject zijn afspraken vastgelegd over het verduurzamen van de inzet van mobiele werktuigen, voertuigen en vaartuigen in bouw-, onderhouds- en slooptrajecten. Het gaat dan bijvoorbeeld om het toepassen van emissie-eisen voor in te zetten bouwmaterieel. Er is een minimumniveau waar de wettelijke verplichtingen onder vallen. Dit maakt geen onderdeel uit van het convenant. De gemeente is hier bevoegd gezag.Wie het convenant tekent, gaat minimaal voor het basisniveau, dat de lat iets hoger legt dan de wet (emissiereductieplicht uit het Bbl) voorschrijft. Het ambitieuze niveau is bedoeld voor partijen die sneller emissieloos materieel willen inzetten. Als de opdrachtgever emissieloos materieel uitvraagt, kan gebruik worden gemaakt van een subsidieregeling die tegemoetkomt aan de meerkosten van het project. De gemeente is hier opdrachtgever.
In het convenant maken partijen juridisch bindende afspraken. Afhankelijk van die afspraken geldt een resultaats- of inspanningsverplichting. In het convenant spreken partijen af dat de nakoming van de afspraken niet in rechte afdwingbaar zijn. Alle geschillen over het convenant trachten partijen op te lossen in onderling overleg. Lukt dat overleg niet, dan kan het geschil voor worden gelegd aan de Taskforce SEB.
(bron: Bestuurlijke oplegger voor besluitvorming college Routekaart Schoon en Emissieloos Bouwen, meer informatie: www.opwegnaarseb.nl