Bevindingen van onderzoek naar Citizen Science en Participatie

Het onderzoek is uitgevoerd op basis van gesprekken met stakeholders, een themabijeenkomst en een deelsessie tijdens het Schone Lucht Akkoord Jaarcongres.

Het onderzoek was gebaseerd op 3 hoofdvragen:

1. Welke ontwikkelingen zijn er binnen participatie?
2. Wat is de toegevoegde waarde van participatie?
3. Welke ondersteuning kan het Rijk bieden binnen participatie?

Samenvattend komt hier uit dat participatie een waardevol instrument blijft voor regionaal en gemeentelijk beleid, en voor de (lokale) politieke agenda, zeker gezien de toenemende aandacht voor bewustzijn van de leefomgeving. Samenwerking met andere overheidslagen is van belang om participatie te bekostigen.

Ontwikkelingen in citizen science en participatie

Citizen science is de laatste jaren sterk in opkomst. Technologische vooruitgang heeft geleid tot de ontwikkeling van betaalbare en steeds nauwkeurigere sensoren. De drempel voor burgers is om zelf metingen uit te voeren is daardoor lager geworden. Tegelijkertijd willen burgerwetenschappers de verzamelde data beter begrijpen en is het voor lokaal beleid steeds belangrijker om de vertaalslag te kunnen maken naar toepasbare inzichten.

Toegevoegde waarde

Participatie vergroot de bewustwording over de eigen leefomgeving en de effecten van luchtkwaliteit op de gezondheid. Daardoor zijn burgers beter in staat om de impact van hun keuzes te overzien. Daarnaast draagt participatie bij aan een gelijkwaardig gesprek tussen burgers, overheid en wetenschap, wat de interactie en samenwerking versterkt. Participatie helpt bovendien bij het herstel van vertrouwen in de overheid. Verder stimuleert participatie samenwerking in en tussen verschillende regio’s. Citizen science levert waardevolle, fijnmazige en tijdgebonden data (zoals 1-minuut-data). Die data dragen niet alleen bij aan beter lokaal beleid, maar helpen ook luchtkwaliteitsvraagstukken op de (lokale) politieke agenda te krijgen.

Rol van het Rijk

Om participatie verder te versterken, kan het Rijk op verschillende manieren ondersteuning bieden. Het Rijk kan netwerken faciliteren om kennis en ervaringen te delen.  Zo kunnen betrokken partijen van elkaar leren en 'best practices' breder worden toegepast. In een coördinerende rol brengt het Rijk die kennis en ervaringen samen. Ook kan het Rijk actief de behoeften van provincies en gemeenten peilen, zodat het Rijk de ondersteuning kan bieden daar waar dat het meest nodig is. Er zijn veel regionale samenwerkingen die door citizen science en participatieprojecten een impuls krijgen. Dit is vooral van belang voor kleinere gemeenten die een beperkte capaciteit hebben voor luchtkwaliteitsbeleid. Tot slot is het belangrijk om bestaande initiatieven, zoals Samen Meten en Samen Analyseren, te borgen, zodat opgebouwde kennis, data en structuren niet verloren gaan.

Toekomst van citizen science en participatie

Uit het onderzoek komt naar voren dat participatie een krachtig instrument is. Het zet zowel de maatschappij als de overheid in beweging. Het draagt bij aan bewustwording, beleidsvorming en vertrouwen tussen burgers en overheden. Tegelijkertijd staat dit milieuthema budgettair onder druk en hebben provincies en gemeenten steeds meer behoefte aan ondersteuning. Participatie heeft de potentie om een waardevol instrument te blijven voor gemeentelijk beleid en de (lokale) politieke agenda, zeker gezien de toenemende aandacht voor hinderbeleving en leefomgeving.

Het eerlijke verhaal is dat het Rijk te maken heeft met financiële beperkingen en de investering in citizen science en participatie niet alleen kan dragen. Daarom is het noodzakelijk om samen op zoek te gaan naar nieuwe, innovatieve oplossingen en duurzame samenwerkingen. Alleen gezamenlijk kunnen we de kracht van participatie benutten en verder ontwikkelen.